Ustanowienie Grupy Polskiej ILA - jej "ojcowie założyciele"

Zaledwie w pięć lat po zakończeniu I wojny światowej (50 od założenia światowego ILA) i odrodzenia (po 123 latach niewoli) II Rzeczypospolitej Polskiej pojawia się w nim Grupa Polska (PG/GP). Formalnie ustanowiona została (jak wynika z wydawnictw Siedziby Głównej ILA w Londynie - Reports) 11 grudnia 1923 r. Przy bliższym oglądzie okazuje się jednak, że już w sprawozdaniu z 32. Konferencji ILA (Londyn 4 października 1923 r.), czyli 2 miesiące wcześniejszej, wykazany był pełny Zarząd GP z określeniem osób funkcyjnych. Ponadto warto odnotować, że późniejszy profesor Szczecińskiej Uczelni Leon Babiński, rok wcześniej uczestniczył w 31. Konferencji ILA w Buenos Aires, gdzie przedstawił referat o reformie statusu prawnego kobiety w polskim prawie cywilnym. Wspomnianą grudniową datę ustanowienia GP, a nie wcześniejszy udział jej członków w 32. Konferencji ILA w Londynie łatwo możemy wytłumaczyć znanymi terminami członkostwa de facto i de iure. To ostatnie z pewnością wiązało się z późniejszym - niż termin konferencji - podjęciem uchwały przez Radę Wykonawczą ILA inkorporującą GP do światowego Stowarzyszenia.

Dziś, po 80 latach wydaje się, że należy z wdzięcznością przypomnieć tych ludzi, którzy dołączyli polską naukę prawa międzynarodowego do nurtu nauki innych narodów z różnych regionów świata. Wszak ludzie ci pozostawili nam w spuściźnie swej aktywnej działalności to, co jest znane i do dziś doceniane w świecie jako "polska szkoła prawa międzynarodowego". W tym kontekście pozwolę sobie przytoczyć opinię ambasadora Eugeniusza Wyznera - prawnika, zawodowego dyplomaty, wieloletniego i obecnego Zastępcy Sekretarza Generalnego NZ, który kilka lat temu oceniając dorobek minionego 50-lecia ONZ stwierdził: "W sferze działalności prawnej ONZ udział Polski i Polaków był i jest znaczący ze względu na wysoki poziom i prestiż, jakim cieszy się od dawna polska szkoła prawa międzynarodowego. Warto wymienić tu nazwiska powszechnie uznanych polskich prawników: prof. Bohdana Winiarskiego i prof. Manfreda Lachsa, którzy kolejno przez bardzo długi okres zasiadali w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości".

Wracając a nos moutons, czyli do ustanowienia Grupy Polskiej ILA, należy przypomnieć, że Przewodniczącym jej pierwszego Zarządu był znamieniu prawnik Zygmunt Cybichowski, profesor prawa międzynarodowego oraz Prodziekan Wydziału Prawa w Uniwersytecie Warszawskim (UW), Wiceprzewodniczącym zaś - Pan Ignacy Szebeko, Minister Pełnomocny i poseł do Sejmu RP. Ponadto w pierwszym Zarządzie Grupy uczestniczył Leon Babiński - profesor Szkoły Głównej Handlowej (SGH), Adam Chełmiński - profesor Uniwersytetu Wileńskiego (UWiL), Julian Makowski - profesor SGH, Jan Namitkiewicz - profesor UW, Michał Roztworowski - profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ), dr praw Szymon Rundstein - adwokat, Zygmunt Seyda - Wicemarszałek Sejmu, a także dr praw Józef C. Witenberg. Funkcję Skarbnika piastował dr filozofii Wacław Brun, zas Sekretarza Honorowego dr Roman Kuratow-Kuratowski. Odtąd przez 15 lat - łącznie z 40. Konferencją w Amsterdamie (w 1938 r.) - w pracach tego gremium znajdujemy nieprzerwanie wyraźne ślady uczestnictwa stosunkowo licznych członków GP. O dużej aktywności Grupy od początków jej istnienia może świadczyć sprawozdanie z 33. Konferencji, która odbyła się w rok po jej ustanowieniu w Sztokholmie (od 8-13 września 1924 r.). Dowiadujemy się z niego, że uczestniczyło tam 7 członków Grupy Polskiej i jedna osoba towarzysząca. Warto zaznaczyć, że w tejże konferencji z takich krajów europejskich, jak Włochy, Austria, Czechosłowacja i Finlandia pojawiło się zaledwie po jednej osobie (podobnie z Argentyny, Brazylii i Kolumbii). Najliczniej - w liczbie ponad 100 osób byli reprezentowani prawnicy brytyjscy.

Innym istotnym faktem dobrze świadczącym o działalności Grupy Polskiej w pięcioleciu od utworzenia było powierzenie jej zorganizowania 35. Konferencji ILA w Warszawie w 1928 r. Warto jak sądzę przypomnieć, że jej Honorowym Przewodniczącym był Marszałek Józef Piłsudski. Zaś na przewodniczącego jej obradom (oraz Przewodniczącego ILA na okres do następnej konferencji) wybrany został - zgodnie z tradycją Stowarzyszenia - wspomniany wyżej Przewodniczący Grupy Polskiej prof. Zygmunt Cybichowski. Na liście uczestników pierwszej warszawskiej Konferencji ILA w 1928 r. widnieje 45 członków Grupy Polskiej. Wśród nich zaś - obok profesorów prawa międzynarodowego (jak wspomniany Zygmunt Cybichowski, Leon Babiński, Cezary Berezowski, Julian Makowski), występują profesorowie innych specjalności, jak np. teoretyk prawa Antoni Peretjatkowicz z Uniwersytetu Poznańskiego i Stefan Glaser - profesor prawa karnego. Znajdujemy tu nazwiska polityków (jak np. Stanisław Car - ówczesny wiceminister sprawiedliwości), dyrektorów banków (jak Michał Cholewiński), sędziów Sądu Najwyższego (jak np. Jakób Glass), dyplomatów (jak np. Tytus Komarnicki, Władysław Mazurkiewicz).

wyboru tekstu dokonano na podstawie publikacji prof. Kazimierza Równego